Na końcu lat 90. do Afganistanu przybył poszukiwany przez USA w związku z oskarżeniami o terroryzm Osama bin Laden, a talibowie, rządzący Afganistanem od 1997, z którymi łączył go radykalizm poglądów, udzielili mu gościny. Już w 1998 r. USA zażądały jego wydania za zamachy w Kenii i Tanzanii. Talibowie odmówili, zapewniając jednocześnie Al-Ka’idzie ochronę i logistykę dla baz szkoleniowych organizacji w tym kraju. W sierpniu 1998 na jeden z obozów należących do organizacji bin Ladena spadły amerykańskie pociski typu Tomahawk. W listopadzie 1999 r. ONZ nałożyła na Afganistan sankcje ekonomiczne, również żądając wydania bin Ladena. Sankcje wzmocniono w styczniu 2001 r. (m.in. zakazem sprzedaży broni do Afganistanu).
11 września 2001 roku terroryści z organizacji Al-Ka’ida dokonali zaplanowanego i koordynowanego z terytorium Afganistanu ataku na terytorium USA. Następnego dnia – 12 września – Rada Północnoatlantycka, najwyższe ciało decyzyjne NATO, oświadczyła, że jeśli zostanie ustalone, że atak przeciwko Stanom Zjednoczonym był kierowany z zagranicy, zostanie on uznany za działanie spełniające warunki artykułu 5 Traktatu Waszyngtońskiego (Północnoatlantyckiego) – zobowiązującego do kolektywnej obrony państw członkowskich Sojuszu Północnoatlantyckiego, najważniejszego artykułu traktatu powołującego NATO[a]. 2 października 2001 roku, wszystkie państwa członkowskie NATO oficjalnie uznały że warunki artykułu 5 traktatu zostały spełnione, co z mocy prawa oznaczało wejście w życie wynikającej z traktatu „klauzuli zobowiązaniowej”[3], co zobowiązało wszystkie kraje sojuszu do udzielenia Stanom Zjednoczonym niezbędnej pomocy.
20 września 2001 r., w trakcie sesji Kongresu, Prezydent Stanów Zjednoczonych George W. Bush postawił władzom Afganistanu ultimatum:
- wydać Stanom Zjednoczonym liderów Al-Ka’idy przebywających na terytorium Afganistanu
- uwolnić wszystkich uwięzionych obcych narodowości, w tym 16 obywateli amerykańskich
- zapewnić ochronę zagranicznym dziennikarzom, dyplomatom i osobom niosącym pomoc humanitarną
- zamknąć obozy treningowe organizacji terrorystycznych
- udostępnić Stanom Zjednoczonym pełen dostęp do obozów treningowych organizacji terrorystycznych celem weryfikacji ich zamknięcia.
21 września 2001 r. przedstawiciele Talibanu w ambasadzie w Pakistanie odrzucili ultimatum Busha.
Celem inwazji na Afganistan było rozbicie i rozbrojenie wojsk podległych rządowi talibów, ustanowienie kontroli nad krajem, zainstalowanie tam demokratycznego rządu oraz zapewnienie warunków odbudowy kraju[4].
Operacja Anakonda[edytuj | edytuj kod]
Przebieg operacji Anakonda
Mimo operacji aliantów w Tora Bora, talibowie i Al-Ka’ida nie poddali się. W styczniu oraz lutym 2002 przeprowadzili przegrupowanie własnych sił w Dolinie Shah-i-Kot w prowincji Paktija. Ponadto zaczęły się odradzać struktury talibskie. Wywiad amerykański wykrył, iż w Paktiji talibowie tworzą obszar bazowy z którego zaczną ataki partyzanckie i ewentualnie wielkiej ofensywy w stylu mudżahedinów, którzy walczyli z wojskami radzieckimi.
Wobec tych doniesień alianci podjęli decyzję o rozpoczęciu Operacji pod kryptonimem Anakonda. 2 marca 2002 USA i afgańskie siły rozpoczęły ofensywę przeciwko Al-Ka’idy i talibom przebywających w górach Shahi-Kot na południowy wschód od Gardez. Rebelianci używający granatów o napędzie rakietowym i moździerzy, ukrywali się w jaskiniach i bunkrach. Amerykanie bombardowali jaskinie, ruszyła ofensywa lądowa. Szczególnie ciężkie walki stoczono pod Takur Ghar. W operacji udział wzięło wiele jednostek specjalnych krajów sojuszniczych Stanów Zjednoczonych, takich jak Australia, Kanada, Niemcy, Nowa Zelandia, Norwegia. Generał Tommy Franks ogłosił 18 marca 2002 zakończenie operacji, która okazała się sukcesem aliantów. W walkach zginęło ośmiu Amerykanów i siedmiu afgańskich żołnierzy zostało zabitych, a także około 800 bojowników[19].
Mimo sukcesu marcowej operacji nadal istniała infiltracja bojowników na pograniczu afgańsko-pakistańskim. Ponadto talibowie latem 2002 masowo przeniknęli do prowincji Kandahar, Zabol, Helmand i Oruzgan. Wobec tego zwrotu akcji Pentagon poprosił władze brytyjskie, by te rozlokowały tam swoje kontyngenty wojskowe[20].
W czerwcu 2002 na mocy postanowień z Bonn doszło do Wielkiej Rady, czyli Loja Dżirga, która zatwierdziła nowy rząd tymczasowy i rozpoczęła pracę nad konstytucją[18].
Wojna w Afganistanie – zespół zapoczątkowanych 7 października 2001 roku militarnych i niemilitarnych operacji wojskowych prowadzonych przez Sojusz Północnoatlantycki i niektóre państwa nie będące członkami NATO na terytorium Afganistanu, w działaniach skierowanych początkowo przeciwko kierowanemu przez Talibów i uznawanemu jedynie przez Pakistan, Arabię Saudyjską i Zjednoczone Emiraty Arabskie rządowi Afganistanu oraz jego siłom zbrojnym.
Po militarnym rozbiciu sił sprawujących dotychczas faktyczną władzę nad Afganistanem, które zdobyły ją w wojnie domowej z siłami Sojuszu Północnego, oraz po przeprowadzonych wyborach parlamentarnych i prezydenckich, działania ukierunkowane są na stabilizację sytuacji politycznej i społecznej w Afganistanie oraz budowę infrastruktury kraju. Z uwagi na zakłócenia procesu stabilizacji powtarzającymi się zamachami terrorystycznymi na ludność cywilną oraz atakami zbrojnymi na oddziały wojskowe NATO, obecny konflikt w Afganistanie, jest najdłuższą wojną od czasu wojny wietnamskiej. Sojusz Północnoatlantycki zapowiedział zakończenie swoich operacji militarnych w Afganistanie najpóźniej w 2014 roku. Według szacunków ONZ ponad 70% ofiar cywilnych zginęło w wyniku ataków terrorystycznych i egzekucji prowadzonych przez talibów[2].
